Sosyal ve kişilik psikolojisi alanında, insanların başkalarıyla davranışlarının motivasyonunu ve nedenlerini nasıl algıladıklarını anlamak, insan sosyal etkileşimini yorumlamanın anahtarıdır. Sosyal biliş ve ilişkilendirme teorisi, bu alanın özüdür, kendimizin ve başkalarının davranışlarını nasıl yorumladığımızı ve bu açıklamaların yargılarımızı ve davranışlarımızı nasıl etkilediğini ortaya koyar. Bu makale, sosyal biliş ve ilişkilendirme ile ilgili klasik psikolojik etkileri aşağıdakileri de dahil etmektedir:
- Temel ilişkilendirme hatası
- Aktör-gözlemci önyargısı
- Kendi kendine hizmet eden önyargı
- Sadece dünya hipotezi
- Grup içi kayırmacılık
- Grup dışı homojenlik etkisi
- Stereotip tehdidi
- Stereotip artışı
- Stereotip reaktansı
- Kendini gerçekleştiren kehanet
- Pygmalion etkisi
- Golem etkisi
- Halo yayılma
- Etiketleme ve Stigma
- Barnum/Forer Etkisi
Tüm psikolojik etkiler, yetkili psikolojik teoriler ve deneylerle birleştirilir ve bu etkilerin özünü, deneysel desteğin, gerçekçi uygulama ve eleştirel analizin anlaşılması kolay bir şekilde anlamanıza ve psikolojik okuryazarlık ve pratik uygulama yeteneğinizi geliştirmenize yardımcı olur.
Temel ilişkilendirme hatası
Temel ilişkilendirme hatası nedir?
Temel ilişkilendirme hatası, sosyal psikolojide çok önemli bir bilişsel önyargıdır. Basitçe söylemek gerekirse, insanların davranışlarının nedenini, başkalarının davranışlarını gözlemlerken diğer tarafın doğal özelliklerine (kişilik, niyet veya tutum gibi) atfetme eğilimindedir ve dış durumsal faktörlerin etkisini görmezden gelir.
Örneğin, birisi birisi aniden bir arabada fren görürse, birisi derhal 'sürüşte pervasızdır' veya 'sabırsız' olduğunu düşünebilir, acil bir durum olabileceğini veya yol koşullarının iyi olmadığını düşünmeden. Bu önyargı, diğer insanların davranışlarını açıkladığımızda, 'kişinin' kendisini aşırı vurguladığımızı ve çevrenin ve belirli durumların rolünü görmezden geldiğimizi göstermektedir.
Arka plan kaynağı ve temel ilkeler
İlk olarak sosyal psikolog Lee Ross tarafından 1977'de önerilen bu etki, insan sosyal bilişinde genel bir sapmayı yansıtmaktadır. İnsan davranışsal nedenlerin insan atıf kalıplarından kaynaklanır, iç faktörlerin (bireysel özellikler) dış faktörlerden (çevresel faktörler) daha fazla algılanması ve hatırlanması daha olasıdır. İnsanlar ayrıntılı bilgi sahibi olmadıklarında hızlı yargılar yapmak için 'psikolojik projeksiyon' kullanma eğilimindedir.
Gözlemciler olarak, genellikle eylemin kendisini ve aktörün 'aktörünü' görebiliriz, ancak içinde bulundukları belirli çevreyi ve arka plan bilgilerini anlamıyoruz. Bu nedenle, bir kişinin psikolojik eğilimi, yargıyı daha hızlı ancak yeterince kapsamlı olmayan davranışı açıklamak için basitleştirilmiş 'kişilik etiketlerini' kullanmaktır.
Klasik deneysel temel
Jones ve Harris (1967), katılımcıların bir politikacı hakkında makaleler okumalarına izin vermek için ünlü bir deney tasarladılar ve yazarı gönüllü olarak yazıp yazmadıklarını veya yazmaya zorlandıklarını bilgilendirdi. Sonuçlar, yazarın yazmaya zorlandığı bilinse bile, katılımcıların hala makalenin içeriğinin yazarın gerçek tutumunu yansıttığını düşünme eğiliminde olduğunu ve insanların durumsal kısıtlamaları görmezden gelmeye eğilimli olduğunu gösteriyor.
Gerçekçi uygulama
Temel atıf hataları işyerinde, eğitim, adalet ve diğer senaryolarda son derece yaygındır. Örneğin, yöneticiler çalışanların çalışma performansını çalışma koşullarından ziyade “zayıf yetkinliklerine” aşırı getirebilir ve bu da yanlış yargı ve adaletsizliğe neden olabilir. Bu etkiyi anlamak, daha kapsamlı bir bakış açısı geliştirmeye ve adil değerlendirmeyi teşvik etmeye yardımcı olacaktır.
Eleştirel analiz
Temel ilişkilendirme hataları yaygın olsa da, tüm kültürlerde ve durumlarda geçerli değildir. Kültürlerarası araştırmalar, insanların kolektivist kültürdeki durumsal faktörlere daha fazla dikkat ettiklerini bulmuştur. Ayrıca, durumsal bilgilerin mevcudiyeti de atıf eğilimini de etkiler. Bilgi ne kadar yeterli olursa, temel ilişkilendirme hatası o kadar küçük olur.
Aktör-gözlemci önyargısı
Acter-observer önyargısı nedir?
Aktör-Observer Bias, insanların kendilerinin ve başkalarının davranışlarının nedenlerini açıklamasındaki sistematik farklılıkları ifade eden yaygın bir atıf yanlılığıdır:
- Aktörler (benlik) olarak , davranışlarımızı dış çevreye veya “yoldaki trafik sıkışıklığı geç kalmamı sağlıyor” gibi durumsal faktörlere bağlama eğilimindeyiz.
- Gözlemciler (diğerleri) olarak , diğer insanların davranışlarını iç özelliklerine veya kişiliğine atfetme olasılığı daha yüksektir, örneğin 'O, dakik ve sorumsuz olmadığı için'.
Bu sapma esas olarak aktörün kendi durumu hakkında gözlemciden daha fazla ayrıntı elde edebilmesidir, gözlemci sadece davranışın kendisini çıkarabilir ve tam arka plan bilgilerinden yoksundur, bu nedenle kişilik özelliklerine dayalı atıf yapmak daha kolaydır.
Basit bir örnek vermek için: Sınavda kendiniz başarılı olmadığınızda, 'test soruları çok zor' veya 'fiziksel durum rahat değil' olduğunu söyleyebilirsiniz, ancak başkalarının sınavda başarısız olduğunu gördüğünüzde, 'dikkatle incelemedi' veya 'yetersiz yetenek' olduğunu düşünebilirsiniz.
Aktör-gözlemci önyargısını anlamak, başkalarıyla olan davranışlarımızı daha hoşgörülü ve kapsamlı bir şekilde görmemize, yanlış anlamaları ve önyargıları azaltmamıza yardımcı olur.
Arka plan kaynağı ve temel ilkeler
Jones ve Nisbett tarafından 1971'de önerilen temel ilke farklı perspektiflerde yatmaktadır. Aktör doğrudan kendi durumunu yaşar ve bilgi açısından zengindir; Gözlemci sadece davranışsal temsiller yoluyla çıkarımlar yapar ve bilgiler sınırlıdır, bu da ilişkilendirme farklılıklarına neden olur.
Klasik deneysel temel
Deney sırasında katılımcılardan kendilerinin ve başkalarının davranışlarını geç, performans vb.
Gerçekçi uygulama
Bu etki kişilerarası çatışmalarda ve yanlış anlamalarda yaygındır. Örneğin, birkaç kavga olduğunda, çevresel nedenlerle kendilerini savunurlar ve diğer partiyi kişilik sorunları ile suçlarlar. Bu önyargıyı tanımak, anlayış ve hoşgörü teşvik edebilir ve çatışmayı azaltabilir.
Eleştirel analiz
Aktör-gözlemci yanlılığının evrenselliği sorgulanmaktadır ve bazı çalışmalar bazı durumlarda veya kültürlerde açık olmadığını göstermektedir. Ayrıca, bireysel yansıma yeteneği ve bilgi erişilebilirliği de sapmanın boyutunu etkiler.
Kendi kendine hizmet eden önyargı
Kişisel çıkar ilişkisi yanlılığı nedir?
Kendi kendine hizmet eden önyargı, insanları davranışlarının nedenlerini açıklarken başarıyı kendi iç faktörlerine (yetenek, çaba gibi) atfetme eğilimindedir ve başarısızlığı dış çevreye veya kontrol edilemeyen faktörlere (kötü şans, çevresel etki gibi) bağlar. Bu önyargı, bireysel benlik saygısını korumaya ve geliştirmeye yardımcı olur ve olumlu bir benlik imajını sürdürür.
Basit bir örnek vermek için: Sınavda iyi notlarınız olduğunda, bunun çalışmalarınızda ciddi olduğunuz ve güçlü yeteneklere sahip olmanız olduğunu düşünebilirsiniz; Kötü notlarınız olduğunda, kendi eksikliklerinizden ziyade zor test sorularına ve haksız öğretmenin sorularına atfedilebilirsiniz.
Bu ilişkilendirme, insanların zihinsel sağlığı korumasına yardımcı olsa da, aşırı kullanılırsa, kişisel gelişim ve kişilerarası ilişkileri etkileyen sorumluluk eksikliğine ve yetersiz kendini yansıtmaya yol açabilir.
Arka plan kaynağı ve temel ilkeler
Bu etki, insanların kendini koruma mekanizmasını yansıtır ve psikolojik benlik saygısı teorisinden kaynaklanır. Başarılı olduğunda, öz değeri geliştirmek için iç faktörleri vurgulayın ve başarısızlık olduğunda, kendini suçlamadan ve olumsuz duyguları önlemek için dış faktörleri vurgulayın.
Klasik deneysel temel
Mezulis ve ark. 2004 yılında, insanların büyük çoğunluğunun, özellikle önemli görevlerde veya rekabetçi senaryolarda kişisel çıkar ilişkisi yanlılığı olduğunu göstermiştir.
Gerçekçi uygulama
Kişisel çıkar ilişkisi yanlılığı, olumlu bir öz imgenin korunmasına yardımcı olur ve sürekli çabaları motive eder, ancak aşırı derecede sorumluluk kaçmasına ve kendi kendine enflasyona yol açabilir. Yönetim ve eğitimde, makul ilişkilendirme rehberliği bireysel büyümeye elverişlidir.
Eleştirel analiz
Kişisel çıkar ilişkisinin yanlılığı kültürel farklılıklardan etkilenir ve kolektivist kültürde kişisel çıkar eğilimi zayıftır. Buna ek olarak, aşırı kişisel çıkar ilişkisi sosyal bozukluklara ve gerçeklik sapmalarına yol açabilir.
Sadece dünya hipotezi
Adil dünya inanç etkisi nedir?
Sadece dünya hipotezi, insanların dünyanın adil ve düzenli olduğuna inanma eğilimini ifade eder ve herkes hak ettikleri sonuçları alacaktır: İyi insanlar iyi ödüller alacak ve kötü insanlar ceza alacaktır. Başka bir deyişle, insanlar 'karma' nın kaçınılmaz olduğuna ve dünyanın 'adil' olduğuna inanıyorlar.
Bu inanç, insanların psikolojik güvenlik ve kontrol duygusunu korumalarına yardımcı olur, çünkü dünya haksız ise, hayat insanları endişeli ve çaresiz hissettirebilecek rastgelelik ve düzensizlik ile doludur. Bu nedenle, başkalarının talihsizlik veya adaletsizlik yaşadığını görseniz bile, insanlar bilinçaltında, kurbanın mevcut sonuçlara yol açan 'yanlış' bir şey yaptığını düşünmek gibi bu fenomeni 'rasyonelleştirmek' için nedenler arayacaklar.
Kısacası, adil dünya inanç etkisi, insanların “dünya adil” olmaya çalıştıkları, böylece belirsizlik ve olumsuz olaylar hakkındaki kaygıyı azalttığı psikolojik varsayımıdır, ancak bu inanç suçlamaya ve kurbanlara sempati eksikliğine yol açabilir.
Arka plan kaynağı ve temel ilkeler
1960'larda psikolog Melvin Lerner tarafından önerilen çekirdek, psikolojik istikrar ve güvenlik duygusunu korumaktır ve dünyanın adil olduğu inancı rastgelelik ve düzensizlik hakkındaki kaygıyı azaltabilir.
Klasik deneysel temel
Lerner'in deneyi, katılımcıların kurbanların elektrik şokunu gözlemlemelerine izin verdi ve katılımcılar kurbanların acı çekmenin nedenlerini açıklamak için 'yanlış' bir şey yaptığına inanma eğilimindeydi.
Gerçekçi uygulama
Bu etki sosyal önyargı, ayrımcılık ve kurban suçunda yaygındır. Örneğin, kurbanlar sosyal yardımı ve merhameti engelleyen “hak ettiği” kabul edilir.
Eleştirel analiz
Adil bir dünyaya olan inanç psikolojik olarak yararlı olsa da, sosyal adaletsizliğe ve empati eksikliğine yol açabilir. Olumsuz etkilerini tanımak, daha sosyal bir tutumun teşvik edilmesine yardımcı olabilir.
Grup içi kayırmacılık
Droup içi tercih etkisi nedir?
Grup içi tercih etkisi, insanların, grup üyelerine karşı nispeten kayıtsız ve hatta önyargılı olmakla birlikte, ait oldukları grubun üyelerine daha uygun, güven ve destek gösterme eğiliminde olduğunu ifade eder. Bu etki bizi 'dairemizdeki' insanlara yardım etmeye, övmeye ve tolere etmeye daha istekli hale getirir ve aynı zamanda onlara kaynak tahsisi, sosyal değerlendirme, vb.
Basitçe söylemek gerekirse, insan sosyal davranışlarına derinden gömülü, grup kimliği ve aidiyet duygusunu güçlendiren psikolojik bir eğilim olan 'Başkalarına Yardım Ediyorum'. Bununla birlikte, aşırı grup içi tercihler, grupların dışlanmasına yol açabilir ve hatta önyargı ve çatışmaya yol açabilir, bu nedenle bu etkiyi anlamak ve yönetmek uyumlu bir toplum inşa etmek için çok önemlidir.
Arka plan kaynağı ve temel ilkeler
Bu psikolojik etkinin arkasındaki temel neden sosyal kimlik teorisidir: bireyler belirli bir grupla özdeşleşerek benlik saygısını ve öz değerleri geliştirir, bu nedenle grup imajını ve kendi aidiyetlerini korumak için bilinçsiz olarak iç grupları tercih ederler.
Sosyal kimlik teorisine (Tajfel ve Turner) dayanarak, insanlar tanımlama grupları yoluyla benlik saygısı kazanırlar ve iç grupları tercih etmek, öz-değer duygusunu artırmanın bir yoludur.
Klasik deneysel temel
Tajfel'in 'Minimum Grup Paradigması' deneyi, insanların yapay olarak rastgele gruplandırıldığında bile grup içi tercihler gösterdiğini göstermektedir.
Gerçekçi uygulama
Bu psikolojik etki, ekip çalışması, ulusal kimlik ve sosyal dışlanma fenomenlerini açıklar. Grup içi tercihler, günlük yaşamın her düzeyinde, çalışma ekiplerinde, etnik ilişkiler vb. İşletmeler ve sosyal kuruluşlar, grup içi tercihlerin neden olduğu eşitsizliklerden ve bölümlerden kaçınmaya dikkat etmelidir.
Eleştirel analiz
Grup içi tercihler grup uyumuna elverişli olsa da, aşırı büyüme önyargıyı ve çatışmayı ağırlaştıracaktır. Gruplar arası temas ve paylaşılan hedefler bu etkiyi azaltabilir.
Grup dışı homojenlik etkisi
Dış grup homojenlik etkisi nedir?
Grup dışı homojenlik etkisi, insanların gruplarına (grup içi) baktıklarında bireysel farklılıklarını ve çeşitliliğini algılama eğiliminde olduğunu ifade eder; Grup (grup dışı) üyelerine baktıklarında, hepsinin çok benzer olduklarını ve bireysel farklılıklardan yoksun olduklarını düşünme eğilimindedirler.
Basitçe söylemek gerekirse, 'diğer insanların ailelerindeki insanlar aynıdır', 'kendi insanlarımız farklıdır'.
Arka plan kaynağı ve temel ilkeler
Bu psikolojik etki, dış grubu bilişsel yükü azaltmak için 'bütün' olarak özetleyen bilişsel sadeleşime psikolojik ihtiyaçtan kaynaklanırken, grup içi karmaşık ve çeşitli görüntüsünü korur.
Yani, garip gruplarla karşılaştıklarında, bilişsel yükü azaltmak için, beyin genellikle grup dışı üyeleri bir bütün olarak tedavi eder ve bireysel farklılıkları ayırt etmez. Aynı zamanda, bu aynı zamanda sosyal kimlik ve aidiyet duygusu ile de ilgilidir, kimlik duygusunu geliştirmek için gruplar içi çeşitliliğini vurgularken, grupların 'birleşmesi' gruplar arasındaki fark duygusunu güçlendirebilir.
Klasik deneysel temel
Çalışma, insanların grupları homojenlik olarak görme ve grup içi üyeleri daha dikkatli bir şekilde ayırt ettiklerini buldu.
Gerçekçi uygulama
Bu etki klişeleri derinleştirir ve gruplar arası anlayışı engeller. Eğitim ve iletişim bu bilişsel önyargıyı kırmaya yardımcı olabilir.
Eleştirel analiz
Grupların homojenliğinin, gerçek hayatta stereotiplerin oluşmasına, önyargıyı ve ayrımcılığı ağırlaştırmasına ve gruplar arası anlayış ve uyumlu bir arada yaşama yol açması muhtemeldir.
Modern araştırmalar, grup dışı homojenlik yanlılığının bireyler arası etkileşim yoluyla azaltılabileceğini bulmuştur.
Stereotip tehdidi
Stereotip tehdit etkisi nedir?
Stereotip tehdidi, bir kişinin ait olduğu grubun toplum tarafından olumsuz bir klişe ile etiketlendiğini fark ettiğinde, performansının bu olumsuz izlenimi doğrulayacağından endişe edeceği, bu da gerilim ve kaygı yaratacağı ve gerçek performansta düşüşe neden olacağı fenomeni ifade eder.
Basitçe söylemek gerekirse, 'Başkalarının bir grup olarak klişeleşmiş görüşlerine sahip olduğunu biliyorum ve korkarım performansımın haklı olduklarını kanıtlayacağından korkuyorum.' Bu tür bir endişe dikkat ve düşünme yeteneğine müdahale edecek ve insanları daha da kötüleştirecektir.
Arka plan kaynağı ve temel ilkeler
Bu psikolojik etki ilk olarak 1995 yılında psikologlar Claude Steele ve Joshua Aronson tarafından doğrulandı ve stereotiplerin bilişsel kaynaklar ve özgüven üzerindeki etkisini yansıtıp.
Klasik deneysel temel
Steele ve Aronson'un klasik deneylerinde, Afrikalı-Amerikalı öğrencilerin matematik test puanları, ırksal kimliklerini hatırlattıktan sonra hatırlatmadan daha kötüdür, bu da negatif stereotiplerin aktivasyonunun gerçekten performansı etkilediğini ve tehdit etkileri gösterdiğini gösterir.
Gerçekçi uygulama
Eğitim alanı, stereotiplerin kasıtsız aktivasyonundan kaçınmalı, eşit performansı teşvik etmek için motive edici dili ve adil değerlendirmeleri benimsemelidir.
Eleştirel analiz
Bazı çalışmalar tehdit etkisinin evrenselliğini sorgular ve müdahale etkisinde bireysel farklılıklar vardır.
Stereotip tehdit etkisi bize toplumun gruplar hakkındaki stereotiplerinin sadece önyargı olmadığını, aynı zamanda bireyin psikolojik mekanizmalar yoluyla performans gösterme yeteneğini de sınırladığını söylüyor. Bu aynı zamanda eğitimcilere ve yöneticilere, değerlendirme ve motive ederken bu olumsuz stereotipleri yanlışlıkla aktive etmekten kaçınmalarını, böylece grup üyeleri için daha adil ve destekleyici bir ortam yaratmalarını hatırlatır.
Stereotip artışı
Stereotip geliştirme etkisi nedir?
Stereotip artışı, bir kişinin ait olduğu grubun olumlu bir klişeye sahip olduğunu fark ettiğinde, bu olumlu beklentinin kendisine daha iyi performans göstermesi için ilham verebileceğini ve böylece performansını iyileştirebileceğini ifade eder.
Genellikle, duyduğumuz klişeler çoğunlukla olumsuzdur ve stereotip tehditlerine (stereotip tehdidi) eğilimlidir, yani kişinin performansının olumsuz etiketlerle uyumlu ve performansı etkilemesi. Ancak stereotip geliştirme etkisi zıt fenomendir - bir gruba olumlu, pozitif bir özellik etiketi verildiğinde, üyeler bunu bildikten sonra baskının motivasyon haline geldiğini hissedecek ve böylece mükemmel performans gösterecektir.
Arka plan kaynağı ve temel ilkeler
Stereotipler sadece olumlu beklentiler yoluyla performansı olumsuz etkilemekle kalmaz, aynı zamanda performansı da iyileştirebilir. Stereotip geliştirmenin psikolojik etkisi, sosyal psikolojinin kendini bekletme ve sosyal kimlik teorisine dayanmaktadır. Araştırmalar, bireylerin olumlu stereotiplerin aktivasyonu altında bilişsel kaynakları ve özgüvenleri geliştirdiklerini bulmuştur. Bu, sosyal beklentilerin bireysel öz-yeterliği ve davranışsal performansı nasıl etkilediğini bir ölçüde yansıtmaktadır.
Klasik deneysel temel
Klasik araştırmalar Shih ve ark. (1999) ve Asyalı Amerikalı kadınların 'Asyalılar Matematikte İyi Ol' grup kimliklerini hatırlattıklarında matematik testlerinde önemli ölçüde daha iyi performans gösterdiğini bulmuşlardır. Bu, pozitif stereotiplerin aktivasyonunun bireyin gerçek yeteneğini artırabileceğini gösterir.
Gerçekçi uygulama
Pozitif stereotiplerin orta derecede aktivasyonu bir teşvik stratejisi olarak kullanılabilir, ancak klişelerden kaçınılmalıdır.
- Eğitim alanında, öğrenci nüfusundaki olumlu stereotipler, öğrenme motivasyonlarını ve özgüvenlerini artırmak için orta derecede aktive edilebilir ve motive edilebilir.
- Kurum kültürü oluştururken, ekibin veya çalışanların olumlu niteliklerini vurgulamak, genel performansı ve moralin iyileştirilmesine yardımcı olacaktır.
Eleştirel analiz
Stereotip geliştirme etkileri potansiyelin teşvik edilmesine yardımcı olurken, olumlu stereotiplere aşırı güven, bireysel baskıyı artırabilir ve 'beklenen yük' oluşturabilir. Buna ek olarak, stereotiplerin kendileri pozitif veya negatif ne olursa olsun bireysel farklılıkları görmezden gelebilir, bu da risklerin etiketlenmesine neden olabilir. Bu nedenle, pratik uygulamalarda, stereotip katılaşma ve aşırı basınçtan kaçınmak için dengeye dikkat etmemiz gerekir.
Stereotip reaktansı
Savunma etkisine karşı stereotip nedir?
Stereotip reaktansı, bir bireyin belirli bir olumsuz stereotip olarak etiketlendiğini fark ettiğinde, güçlü bir isyancı zihniyet geliştireceği ve kasıtlı olarak klişenin karşısındaki davranışları veya tutumları göstermek için çaba göstermesi, böylece klişenin kendisi üzerindeki olumsuz etkisini dengelemesi veya reddedeceği gerçeğini ifade eder.
Basitçe söylemek gerekirse, insanlar 'nitel' olduklarını veya olumsuz değerlendirildiklerini hissettiklerinde, 'geri dönecekler' ve stereotiplere bağlı kalmak istemiyorlar. Bunun yerine, bu stereotiplerin pratik eylemlerle yanlış olduğunu kanıtlayacaklar.
Arka plan kaynağı ve temel ilkeler
Direnç mekanizması bireysel öz kimlik korumasından kaynaklanır ve klişe etkinleştirildiğinde, bazı insanlar klişeyi reddetmeye çalışacaktır.
Bu psikolojik etki, bireylerin kendini kimlik koruması ve psikolojik özerklik ihtiyaçlarından kaynaklanmaktadır. Olumsuz stereotipler benlik saygısını ve benlik imajını tehdit ettiğinde, insanlar cinsel davranışları aktif olarak ifade ederek ve reddederek olumlu imajlarını korumak için savunma motivasyonunu teşvik ederler.
Klasik deneysel temel
Araştırmalar, belirli koşullar altında, deneklerin, savunma etkisini yansıtan olumsuz stereotiplerin tersi olan davranışları kasıtlı olarak göstereceğini göstermektedir.
Gerçekçi uygulama
Savunma etkilerini anlamak, psikolojik müdahale stratejilerinin tasarlanmasına ve olumlu motivasyonu teşvik etmeye yardımcı olur.
Tipik belirtiler:
- Öğrenciler, 'matematikte kötü' olarak kabul edildiklerini bilirler, bunun yerine öğretmen veya sınıf arkadaşlarının yanlılığının yanlış olduğunu kanıtlamak isteyen çalışmak için daha çok çalışırlar.
- Kadınlar, toplumsal cinsiyet stereotipleriyle karşılaşırken cinsiyet ayrımcılığı beklentilerine karşı daha güçlü özgüven ve yeteneği göstermektedir.
Eleştirel analiz
Karşı savunma etkisi evrensel değildir ve bireyler büyük ölçüde değişir ve bazı insanlar stereotipler nedeniyle baskı ve geri çekilme yaşayabilir. Aşırı direnç, uzun vadeli performansı etkileyen kaygı veya ruh hali değişimlerine yol açabilir. Sosyal çevre ve destek sistemi, etkinin oluşumu ve yoğunluğu üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.
Stereotip, savunma etkisinin psikoloji ve eğitim alanlarında önemli uygulama değerine sahiptir. Bize olumsuz stereotiplerin her zaman olumsuz etkilere yol açmadığını ve bazen bir bireyin olumlu motivasyonunu ve potansiyelini teşvik ettiğini hatırlatır. Eğitimciler ve yöneticiler, bireylerin uygun psikolojik motivasyon yoluyla stereotipleri büyüme motivasyonuna dönüştürmelerine yardımcı olabilir.
Kendini gerçekleştiren kehanet
Kendini geliştirme kehanet etkisi nedir?
Kendi kendini gerçekleştiren kehanet, bir kişinin başkaları hakkındaki beklentilerini veya inançlarını veya kendi sözleri ve eylemleri aracılığıyla başkalarını veya durumları etkileyen ve sonuçta bu beklentinin gerçekleştirilmesini sağlar. Başka bir deyişle, birisinden beklentileriniz bilinçsizce O'na davranma şeklinizi değiştirecek, böylece diğer kişinin performansını etkileyecek ve sonuçta ilk beklentilerinizi 'onaylayacak'.
Arka plan kaynağı ve temel ilkeler
Robert Merton, 1948'de çekirdeğin davranışsal geri bildirimlerle başkalarının performansını etkilemeyi beklediğini önerdi. Bu psikolojik etkinin arkasındaki mekanizma, insanların beklentilerinin, daha fazla dikkat, destek veya zıt kayıtsızlık ve ihmal etmek gibi başkalarına yönelik tutum ve davranışlarını etkileyeceğidir. Bu davranışlardan etkilenmesi beklenenler performanslarını değiştirebilir ve ilk beklentilerini karşılayabilir.
Klasik deneysel temel
1968 'Pigmalion etkisi' denemesinde Rosenthal ve Jacobson, öğretmenlere bazı öğrencilerin daha sonra daha iyi performans gösteren 'potansiyel hisse senetleri' olduğunu söylediler ve bu da öğretmenlerin yüksek beklentilerinin öğrencilerin daha iyi sonuçlar elde etmelerini sağladığını gösterir.
Gerçekçi uygulama
Bu etki, olumlu beklentilerin önemini vurgulayarak eğitim, yönetim ve psikolojik danışmanlıkta yaygın olarak kullanılmaktadır. Örneğin, yönetici bir çalışanın yetenekli olduğuna inanırsa, yönetici ona daha fazla rehberlik edebilir ve güvenebilir ve çalışan daha iyi performans gösterecektir.
Eleştirel analiz
Olumsuz beklentilerin de zıt etkileri olabilir (golom etkisi) ve etki dikkatle kavranmalıdır. Kendi kendini ifade eden kehanet etkisini anlamak, başkalarını ne kadar önemli beklediğimizi anlamamıza yardımcı olabilir. Olumlu beklentiler başkalarını motive edebilirken, olumsuz beklentiler başkalarının gelişimini görünmez bir şekilde sınırlayabilir.
Pygmalion etkisi
Pygmalion etkisi nedir?
Pygmalion etkisi , insanların başkalarından olumlu beklentilerinin diğer kişinin performansını önemli ölçüde artırabileceğini ifade eder. Basitçe söylemek gerekirse, bir kişiye yüksek beklentiler verildiğinde, bu beklenti nedeniyle genellikle daha iyi performans gösterir, hatta orijinal seviyesini aşar.
Pygmalion etkisi, özellikle olumlu beklentilerin başkalarının performansı üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduğu ve kendi kendini gösteren kehanet etkisinin olumlu bir şekli olduğu olgusunu ifade eder.
Arka plan kaynağı ve temel ilkeler
Bu psikolojik etkinin adı, bir dişinin ideal bir heykelini oyan ve daha sonra ona aşık olan ve sonunda gerçek bir kişi haline gelen Yunan mitolojik heykeltıraş Pygmalion'dan geliyor. Psikologlar Robert Rosenthal ve Lenore Jacobson bu fenomeni 1968'de klasik bir deneyle doğruladılar.
- Olumlu beklentiler : Öğretmenler, liderler veya ebeveynler tarafından bireysel performans beklentileri inanç ve davranışlarını etkileyecektir.
- Geri bildirim döngüsü : Olumlu tutumlar ve daha fazla dikkat, bireysel güven ve çabaları teşvik eder, böylece performansı artırır.
- Davranışsal ipuçları : sözel, sözsüz ipuçlarını ve sağlanan kaynakları etkileme beklentileri, sonuçta performans farklılıkları oluşturur.
Klasik deneysel temel
Deneyler, öğretmenlere bazı öğrencilere “büyük bir potansiyele” sahip oldukları söylendiğinde, bu öğrencilerin notlarının önemli ölçüde iyileştiğini göstermektedir. Bu, öğretmenlerin yüksek beklentilerinin bilinçdışı davranışlarla bulaştığını ve öğrencilerin potansiyelini teşvik ettiğini göstermektedir.
Gerçekçi uygulama
Öğretmenler, liderler ve ebeveynler potansiyeli teşvik etmek ve eğitim ve iş sonuçlarını iyileştirmek için olumlu beklentiler kullanmalıdır. Eğitimde öğretmenler öğrencileri olumlu beklentileri olan motive ederler. İşyerinde liderler çalışanlara performansı teşvik etmek için olumlu beklentiler verir. Müşteri kendine güvenini artırmak için psikolojik danışmanlıkta olumlu beklentiler oluşturun.
Eleştirel analiz
Pygmalion etkisi bize şöyle diyor: Başkalarından beklentileriniz performanslarını gerçekten değiştirebilir . Bu, iyi kullanımımıza layık olan güçlü bir psikolojik güçtür. Ancak beklentilere aşırı bağımlılık strese yol açabilir ve etki beklentilerin gerçekliği ile sınırlıdır.
Golem etkisi
Goleme etkisi nedir?
Golem etkisi, bireysel performansı engelleyen ve olumsuz etkileyen olumsuz beklentilerin veya değerlendirmenin psikolojik etkisini ifade eder. Basitçe söylemek gerekirse, birisi 'zayıf yetenek' veya 'başkaları tarafından' yapamaz 'olarak etiketlendiğinde veya düşük beklentiler verildiğinde, gerçek performansları sonuç olarak azalma eğilimindedir ve bu fenomene Goleme etkisi denir.
Goleme etkisi, kendini gerçekleştiren kehanetin olumsuz bir versiyonudur. Pygmalion etkisinin (pygmalion etkisi) aksine, goleme etkisi olumsuz beklentilerin bireysel güveni ve motivasyonunu nasıl zayıflattığını ve performans bozulmalarına yol açtığını, böylece dışsal az tahmin ve olumsuz beklentilerin 'doğrulanmasını' yansıtır.
Arka plan kaynağı ve temel ilkeler
Bu etkinin adı, yaşam verilen ancak Yahudi efsaneleri tarafından kontrol edilen, dış dünyaya bağlı ve kısıtlanan bireyleri simgeleyen Goleme imajından gelir. Psikologlar, öğretmenlere bazı öğrencilere “yeteneklerde yetersiz” olduğu söylendiklerinde, bu öğrencilerin beklenenden daha kötü akademik performansa sahip oldukları söylendiklerinde, eğitim alanında olduğu gibi çoklu deneyler yoluyla goleme etkisinin varlığını doğruladılar, bu da olumsuz beklentilerin performans üzerinde pratik bir etkisi olduğunu gösterir.
Olumsuz beklentiler, bilişsel kaynakların etkili kullanımını ve becerilerin kullanımını etkileyecek olan kaygı, kendinden şüphe, çabaları ve coşkuyu azaltmaya ve hatta kaçamaklı davranışlara yol açabilir.
Klasik deneysel temel
Çalışma, öğretmenlere bazı öğrencilere “zayıf yetkinlik” olduğu söylendiğinde, bu öğrencilerin daha az performans göstereceğini bulmuştur.
Gerçekçi uygulama
Goleme etkisini anlamak, olumsuz etiketlerin ve beklentilerin tuzaklarından kaçınmak için çok önemlidir. Eğitim, yönetim ve aile gibi alanlarda, bireylere karşı olumsuz önyargılardan kaçınılmalı ve bireysel olumsuz performansın kasıtsız olarak güçlendirilmesini önlemek için destek ve motivasyon ortamları oluşturulmalıdır.
Eleştirel analiz
Goleme etkisi yaygın olarak tanınsa da, yoğunluğu ve evrenselliği bireysel farklılıklar, kültürel arka plan ve belirli ortamdan etkilenir. Bazı insanlar güçlü psikolojik stres direncine sahip olabilir ve olumsuz beklentilerden kolayca etkilenmez. Buna ek olarak, modern araştırma, psikolojik müdahale yoluyla goleme etkisinin olumsuz etkilerinin nasıl azaltılacağını da araştırmaktadır.
Halo yayılma
Halo yayılma etkisi nedir?
Halo yayılma etkisi, insanların önemli bir pozitif veya olumsuz özelliğe dayanan bir kişinin veya şeyin genel bir izlenimini oluşturduklarında, bu izlenimin 'yayılacağı' ve kişinin veya şeyin diğer alakasız yönlerini etkileyeceği gerçeğini ifade eden Halo etkisinin bir uzantısıdır.
Başka bir deyişle, birinden iyi bir izleniminiz varsa (görünüş, konuşma, elbise vb. Gibi) iyi olduğu için, bilinçaltında bu yargıyı destekleyecek hiçbir kanıt olmasa bile, diğer alanlarda da iyi olduğunu düşünme eğilimindesiniz. Bu 'yayılma' etkisi genellikle insanların yetersiz değerlendirmesine yol açar.
Arka plan kaynağı ve temel ilkeler
Psikolog Thorndik, 1920'lerde insanların farklılıkları ayrıntılı olarak örtbas etmek için genellikle 'genel iyi izlenimler' kullandıklarını keşfetti.
Klasik deneysel temel
Deneyler, birinin görünümü çekici olduğunda, insanların kişiliğinin ve yeteneğinin daha iyi olduğunu düşünme eğiliminde olduğunu göstermektedir.
Gerçekçi uygulama
İşe alım, değerlendirme ve sosyal yargıyı etkileyerek, önyargıların neden olduğu önyargılara karşı uyanık olmalıyız. Örneğin, bir görüşmeci, başvuranın enerjik ve düzgün giyinmiş olduğunu düşünür, bu nedenle bilinçsizce onun da çok çalışabileceğini ve son işe alım kararını etkileyecek iyi bir tutumu olduğunu düşünecektir.
Eleştirel analiz
Bu psikolojik etki, insan bilişinin basitleştirme eğilimini yansıtır, bu da değerlendirme yanlılığına ve karar verme hatalarına kolayca yol açabilir. Halo'nun yayılma etkisini anlamak, kararlar verirken ve önceden tasarlanmış etkilerden kaçınırken değerlendirmeleri farklı boyutlardan kasıtlı olarak ayırmamıza yardımcı olur.
Etiketleme ve Stigma
Etiket-damgalama etkisi nedir?
Etiketleme ve damgalama, bir bireyin veya grubun toplum tarafından belirli bir olumsuz etiketle etiketlendiğinde, bu etiketin sadece başkalarının algılarını etkilediği, aynı zamanda etiketli kişinin kendini tanıma ve davranışsal performansını da derinden etkilediği gerçeğini ifade eden sosyal ve psikolojik bir fenomendir.
Özellikle, toplum, genellikle aşağılayıcı veya olumsuz yorumlar taşıyan belirli özelliklere (hastalık, sosyal durum, davranışsal alışkanlıklar, vb.) Dayalı bireylere 'etiketler' yerleştirecektir. Etiketli insanlar ayrımcılık ve reddetme yaşayabilir ve hatta psikolojik olarak kendi kendine yansıtma veya kendi kendini damgalayabilir, bu da sosyal etkileşimlerinin engellenmesine ve psikolojik baskının artmasına ve kısır bir döngü oluşturmasına neden olur.
Arka plan kaynağı ve temel ilkeler
Bu etki ilk olarak 1963 yılında sosyolog Erving Goffman tarafından önerildi ve etiketlerin sosyal etkileşim ve bireysel psikoloji üzerindeki derin etkisini vurgulayarak akıl hastalığı, AIDS hastaları, suçlular vb. Gibi gruplarda sosyal dışlanma çalışmasında yaygın olarak kullanılmıştır. Etiket-damgalama etkisinin çekirdeği:
- Sosyal Bilişsel Seviye : Etiketler, stereotipleri güçlendirir, insanları önyargılı etiketli bireyleri görmeye, çeşitliliklerini ve karmaşıklığını görmezden gelmeye daha meyilli hale getirir.
- Bireysel psikolojik seviye : etiketlenmiş olanlar, olumsuz değerlendirmeleri içselleştirebilir, bu da benlik saygısı, anksiyete ve depresyon gibi psikolojik sorunlara neden olur.
Klasik deneysel temel
研究显示，精神疾病患者被贴污名标签后，社会排斥加剧，患者自尊下降。
Gerçekçi uygulama
强调减少歧视，推动包容政策和教育。
批判性分析
污名效应难以消除，社会文化影响深远。理解标签-污名效应有助于推动社会包容，减少歧视，提高心理健康支持的有效性。
巴纳姆效应（Barnum/Forer Effect）
什么是巴纳姆效应？
巴纳姆效应（Barnum Effect），也称为福勒效应（Forer Effect），是一种心理现象，指人们倾向于接受一些模糊、笼统、普遍适用的个性描述，并认为这些描述非常准确地反映了自己的个性特征。
简单来说，就是当别人给你一些听起来“贴合”你的描述时，即使这些描述其实适用于大多数人，你也很可能觉得这描述“专门为你写的”，从而产生强烈的认同感。
背景来源与核心原理
这一心理效应最早由心理学家伯特兰·福勒（Bertram Forer）在1948年的实验中系统揭示。福勒给学生们发放了一份相同的个性分析报告，内容包含了许多模糊且普遍适用的句子，比如“你有时候会感到不自信，但也很有能力”，“你渴望被他人喜欢和认可”。然后让学生评分这份报告对自己准确的程度，结果大多数学生给予了很高的分数，认为报告描述非常符合自己。
巴纳姆效应利用了人们希望被理解和认同的心理需求，加之模糊语言和双重含义，让描述既普遍又能引发个体自我投射。由于缺乏具体细节，人们倾向于从描述中挑选和自己相关的部分，忽略不匹配的信息。
Klasik deneysel temel
Forer给学生发放相同的个性分析，90%以上学生认为描述准确。
Gerçekçi uygulama
广泛应用于星座、占卜、算命等领域，说明其欺骗性和心理吸引力。通过制造个性化体验感，提高用户满意度和购买欲望。
批判性分析
巴纳姆效应揭示了人类认知的一个弱点——容易被模糊、笼统的陈述欺骗，进而对非科学的个性分析产生误信。它提醒我们，面对所谓“个性分析”或“精准预测”时，应保持理性怀疑，寻求科学依据，避免被表面语言迷惑。
Çözüm
社会认知与归因相关的心理学效应，揭示了人类在社会互动中常见的认知偏差与心理机制。理解这些效应不仅有助于提高自我认知和他人理解能力，还能在教育、管理、心理咨询等多个领域发挥实际价值。与此同时，警惕这些效应的局限和负面影响，能够帮助我们建立更公正、包容和理性的社会认知体系。
继续关注《心理学效应大全》系列文章，深入探索更多心理学的秘密武器。
Bu makaleye bağlantı: https://m.psyctest.cn/article/zP5Rg0xe/
Orijinal makalenin yeniden basılması durumunda lütfen bu bağlantıda yazarını ve kaynağını belirtiniz.
